De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) waarschuwt al jaren voor onze groeiende afhankelijkheid van banken, door de verschuiving van contant geld naar digitaal betalen. Door hun cruciale rol in ons betaalverkeer, kunnen we ze niet meer normaal failliet laten gaan, zoals normale marktpartijen, zegt Thomas Bollen, onderzoeksjournalist bij Follow The Money, in BNR’s 100% Europa. ‘De bevolking is te afhankelijk geworden voor het bancaire stelsel voor betalen en sparen.’
100% Europa | Luister de hele serie
Aan die afhankelijkheid zijn volgens Bollen publieke kosten verbonden: omdat we op dit moment eigenlijk niet zonder het digitale geld van de banken kunnen, moeten we de ze koste wat kost overeind houden. 'Overheden en centrale banken hebben allerlei vangnetten en garanties opgetuigd om dat digitale, commerciële bankgeld te garanderen. Die garanties zijn natuurlijk niet gratis. Die betalen we als belastingplichtigen, terwijl de banken de begunstigden zijn.'
Lees ook | Overname iDEAL rond, gaat 'in stappen' verder als Wero
Die banken kunnen risico's te nemen omdat de overheid garant staat als het fout gaat. Daaraan ontlenen ze een groot deel van hun winstgevendheid, als het goed gaat, zegt Bollen. 'Ze willen dat privilege niet verliezen. Daarom zitten ze niet te wachten op een groeiend belang een digitale vorm van contant geld.' Niet voor niets is de bancaire lobby één van de sterkste ter wereld. 'De standpunten van Europese banken zijn heel goed afgestemd, zagen we uit brieven van die banken.'
‘Het is een apart ontwikkeld betaalsysteem, dat één stapje verder gaat dan iDEAL, zoals het online betalen van abonnementen’
Op korte termijn brengt het op grote schaal omwisselen van bankgeld naar veilig digitaal geld de nodige risico's met zich mee, waarschuwt Bollen. 'Als dat massaal gebeurt, kan dat tot een bankrun leiden. Dat is een gevolg van ons huidige stelsel: we zijn afhankelijk van banken en als die in één keer hun financiering verliezen, moeten ze die ergens anders aantrekken. Dat kan op korte termijn tot instabiliteit bij die banken leiden, wat weer kan leiden tot financiële instabiliteit in het algemeen.'
Alle betalingen binnen tien seconden
De Instant Payment Regulation moet alle betalingen binnen de EU binnen tien seconden mogelijk maken. Maar om die snelle overboeking mogelijk te maken zijn we nog wel afhankelijk van Amerikaanse betalingssystemen als Visa of Mastercard — of misschien wel het Chinese Alipay. Ook dat brengt de nodige risico's met zich mee, zegt Daniel van Delft, ceo van Currence, waar ook iDEAL onder valt. 'Een Europees betaalsysteem is vanuit privacy- én soevereiniteitsperspectief van belang.'
De banken bieden een mogelijke oplossing in de vorm van het European Payments Initiative (EPI). Een aantal grootbanken in Europa vond het van belang om tot een écht Europees alternatief te komen voor de Amerikaanse opties, om Europees betalingsverkeer bij de retailer mogelijk te maken. 'Wij zijn daar als Currence-iDEAL medio 2022 bij betrokken geraakt. Als grootste online betaalschema konden we onze kennis en kunde én volume inbrengen, voor een vliegende start.'
Lees ook | Nieuwe wetgeving moet 'Europese Tikkie' mogelijk maken
De EPI werkt aan een opvolger van iDEAL, het vergelijkbare systeem Wero. Dat moet het mogelijk maken om met hetzelfde gemak geld over te maken van de ene naar de andere rekening, ook als die van een Spaanse bank is, zegt Van Delft. 'Het is een apart ontwikkeld betaalsysteem, dat één stapje verder gaat dan iDEAL. Het heeft meer functionaliteiten, zoals het online betalen van abonnementen. Wero moet daarmee écht een goed en toekomstbestendig alternatief blijken voor internationale betaalschema's.'
Geld overmaken binnen paar dagen
Michiel Hoogeveen, namens JA21 lid van het Europees Parlement in de fractie van Europese Conservatieven en Hervormers (ECH), wist met het indienen van enkele amendementen een meerderheid te mobiliseren voor een aangescherpte Instant Payment Regulation. Daardoor gaat er nu niet meer een paar dagen overheen voordat geld is overgemaakt van een Nederlandse rekening naar een rekening in een ander EU-land. 'Instant Payments gaat het voor betaalinstellingen verplicht stellen om binnen tien seconden geld over te maken.'
Lees ook | Overname iDEAL goed nieuws voor Nederlandse banken
Nederland kent eigenlijk gewoon al heel lang een goed functionerend betaalsysteem van de banken, zegt BNR's huiseconoom Han de Jong. Maar geld overmaken van een Nederlandse naar een buitenlandse rekening was altijd een stuk ingewikkelder. 'Dat duurde veel langer, daar waren veel kosten aan verbonden. SEPA — Single European Payment Aera — maakt het mogelijk om min of meer net zo snel, maar zeker net zo veilig en goedkoop betalingen naar het buitenland te doen. En dat is voor consumenten een enorme verbetering.'
